لزوم تشکیل پرونده شخصیت در فرایند دادرسی کیفری ایران

شخصیت مجموعه‌ای از ویژگی‌های ظاهری و غیر‌ظاهری رفتار یک فرد است که ثبات و جلوه‌ی بیشتری دارد و تاحدی قابل پیش‌بینی است. راجع به جبر و اختیار در بزهکاری از قدیم‌الایام اختلاف نظر وجود داشته است، عده‌ای قایل به اختیار تام بوده‌‌اند، گروهی معتقد به جبر تام بوده‌اند و گروه سوم ضمن رد هر دو نظریه‌ی قبل، قائل به نقش مهم بزهکار در فرایند کیفری هستند. طرفداران نظریه اخیر ضمن تاکید بر بررسی شخصیت مجرم تشکیل پرونده‌ای در کنار پرونده‌ی قضایی بنام «پرونده شناسایی شخصیت» را ضروری می‌دانند. پرونده شخصیت حاوی نتایج مطالعات و آزمایش‌های پزشکی، روان‌شناسی، روان‌پزشکی و پژوهش‌های اجتماعی درباره متهم و محکوم است. دست‌اندرکاران عدالت کیفری با مطالعه‌ی این نتایج و به طور کلی اقدامات انجام یافته، سعی در تطبیق مجازات‌ها، اقدامات تامینی و تربیتی و به طور کلی تصمیم‌های قضایی با شخصیت متهم یا بزهکار دارند. در حقوق کیفری ایران، در برخی قوانین از جمله در مواد‌ 18، 37‌، 38، 43،‌60، 64،‌ 152‌، 188، ... قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و ماده 222 آیین دادرسی کیفری به طور ضمنی‌، و مواد 47 و 64 آیین‌نامه اجرای سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب 1384 در مرحله اجرای مجازات حبس صراحتاً به تشکیل پرونده شخصیت اشاره شده است.‌ بررسی‌های میدانی انجام شده در زندان‌ها و کانون‌های اصلاح و تربیت کشور گواه بر آن است که در این مرحله نیز به صورت علمی کاربردی چنین پرونده‌ای تشکیل نمی‌گردد. عوامل مختلفی مانع اعمال دقیق این تأسیس حقوقی و اتخاذ تصمیمات قضایی برمبنای شخصیت‌ افراد در کشور ایران می‌‌‌باشد که به طور کلی می‌توان به موانع قانونی،‌ قضایی و اجرایی اشاره کرد. تنها راه برطرف کردن این موانع نیز تلاش و همیاری قوای سه‌گانه (مقننه، مجریه و قضاییه) می باشد.